Originele tekst
Au Serenissime Prince Alexandre Farnese Duc de Parme et de Plaisance, Gouverneur pour le Roy Catholicque en ces païs bas, &c.
Ces méditations de la vie et moeurs de la tressacree vierge Marie, furent l’année précédente escrittes en Latin par le R. Père François Costerus, Provincial de la Compagnie de Iesus, et par moy imprimées, a cete fin que le peuple esprins et enflammé d'amour envers la mère de Dieu, luy portast révérence di^ne de telle Royne.
Car d'autant que les ennemis de la Religion Catholice (soubs couleur de revencher ou rendre la gloire à Iesus Christ) taschent non seulement d'anéantir la révérence et honneur accoustumés d'estre renduz aux Saincts régnants aux cieulx; mais, qui plus est, osent ainsi trop impudemment vomir et jetter leurs blasphèmes contre la mesme Royne des cieux. C'est donc bien raison que les Catholicques et vrais croyans (à l'exemple de leurs ancestres) s'estudient d'autant plus ferventement a revencher et délivrer la Mère de leur Dieu, des opprobres et injures que luy font les infidèles, et qu'ils s'emploient d'autant plus vivement à dilater et advancer son honneur et son nom, que les hereticques furieusement la calomnient, et que iceux Catholicques, opprimés de plusieurs calamités ont plus grand besoing de son aide, et que nos prédécesseurs l'ont plus ardentement révérée, et à nous leurs successeurs ont enseigné de la révérer. Car, pour ne parler icy des aultres provinces et royaumes, il semble certainement, que d'une certaine peculiere dévotion nos Pères ayent dédié à Dieu ces nostres pais de la Gaule Belgicque soubs la tuition et défense de la benoiste vierge Marie.
Ce qui me semble par tant de temples consacrées soubs son nom: à scavoir les plus renommées, plus excellentes et anciennes Eglises de Cambray, de Tournay, d'Aras, de Terouane, de Tongres ou de Liège. Il se voit aussi par divers lieux célébrez et renommés, par plusieurs insignes miracles, et singulièrement par la peculiere dévotion des Anciens Belgicques envers la vierge Marie. Et de faict la mesme vierge a souvent demonstré par certains et frequens indices, qu'icelle mesme vierge porte soing de nous; aiant préservé les lieux ou par dessus les autres elle est principallement révérée, (comme est Louvain, Halle, Servia, et autres) de l'enragée fureur des abbateurs d'images ; monstrant en ces mesmes lieux apertement par diverses et excellens miracles et bénéfices peculiers, son insigne bonté et clémence. Car combien de fois ces ennemis assaillants les villes de Louvain, de Halle, voire et desja montants les eschelles mises contre les murailles d'icelles, les a elle dechassés. Combien de fois, en ce nostre temps a elle par grands miracles restitué la santé de ceux qui auprès de son image devocieusement prioient et imploroyent son ayde. Et, pour ne citer par le menu une autre infinité de cures, il est manifeste a tous ceux de se Païs Bas, comment environ l'an 1568, un jeune homme du païs de Bourgongne, qui avoit les jambes corrompues et pourries, priant à Sarvie au temple de la Vierge Mère, fut tellement restitué en santé, que depuis ceste heure la en après il ne sentit jamais d'incommodité. De la renommée duquel miracle l'illustrissime Duc d'Alve estant adverti, il fut, par le commandement du Revme Archevesche de Cambray, faictes tressoigneuse enqueste de tous les particularitéz de ce miracle, et la vérité approuvée par tesmoignage publicq. Et le jeun' homme mesmes en mémoire de ce bénéfice par luy receu, ne voulut jamais s'en aller de ce lieu la; ou plusieurs années après il est heureusement decedé de ce monde.
Mais qu'est il besoing que je répète davantage de telles choses si long temps passées, veu que nous avons vu tresillustre exemple de ceste année? Il y avoit a Valenciennes une femme aagé de soixante ans, continuellement, devint aussy par l'espace de seze ans tellement paraliticque, qu'elle ne pouvoit aucunement se traisner par terre, si non y employant ses mains, ses bras et tout son corps. Or aiant les festes dernières de la Pentecoste de ceste année 1588 esté porté en ung chariot à Servia, advint, que peu après qu'elle eust commencé à prier devant l'image de la vierge Mère, elle se dressant sur les pieds fut guarrie de l'une et de l'autre maladie. Après quoy s'en retournant a pied a sa maison en Valenciennes, elle incita toute la cité par ce grand miracle à louer la vierge Marie, et fit, non tant par paroles que par ce nouveau spectacle d'avoir recouvert sa santé, qu'on alla a grande solennité chanter l’hymne, Te Deum laudamus, en la grande Eglise de nostre Dame. Ceste femme vit encore ; et tous ceux de la ville peuvent assez tesmoigner de ses calamitez précédentes. Ces choses esmerveillables faict mesme de nostre temps la saincte Mère de Dieu (n'endurant neantmoins aucuns temps estre destitué de sa miséricorde et admirable bonté) a celle fin que ne pourvoyons de la droitte foy; que ne rejettions jamais l'espérance d'obtenir la remission des péchez ; et qu'en quelques accidents que ce puisse estre, prenant nostre refuge a elle nous invoqions et rêverions.
Estant doncques ce livret par moy premièrement imprimé en Latin et puis après en Flameng il m'a semblé utile pour accroistre et confermer les louanges et dévotions envers la Vierge Mère de Dieu qu'il fut aussy traduict en François à ce que le fruict redondast à plus de personnes.
Or considérant que la pieté et religieuse dévotion de Vostre altesse envers la Vierge Marie estoit cogneue d'ung chacun, et déclarée par tant d'excellentes victoires; j'ay prins la hardiesse de luy offrir ceste édition en langue Françoise.
Car comme les anciens Empereurs Romains à l'aide de la tres-sacree Vierge ont dechassé et subjugé les ennemis: ainsi par la faveur d'icelle, V. A. d'une gloire et louange souveraine a jusques à présent triumphé des ennemis. Manuel et Jehan Comnenes, (comme escrit Niceta) ayants dedans leur camp révéré l'image de la Mère de Dieu, vanquirent des armées espouventables. S. Charles et de faict et de nom le grand, insigne observateur de la Vierge Mère, de laquelle il portoit tousjours l'image (qui encores de présent est gardée à Aix) pendante à son col pour l'avoir présente quand il faisoit ses prières, rendit les Allemans et plusieurs autres nations subjettes à l'Empire, et amena diverses nations barbares à la foy de Jésus Christ. Andronicus l'ancien (comme recite Gregoras) se sentant à l'improuveu opprimer par son neveu Andronicus, ayant devant l'image de la Vierge Marie invocqué son ayde, eschappa la tyrannie qu'il craignoit.
Or V. A. n'estant rien moinx devotieuse que ceux la envers la Vierge Mère, combien elle a exécuté d'exellentes choses, le monde parle et parlera ; et la postérité admirera la grandeur des hauts faits et vaillances d'icelles. Et pour n'en racompter une infinité, il suffira de toucher seulement ung point. Qui est ce qui eut peut avec tant de sapience, avec tant d'industrie, avec tant de force dompter cette nostre ville d'Anvers, munie par tant de défenses et forteresses, tant opulente de richesses, tant abondante d'eaues; sinon Alexandre vraiement Grand non tant aidé de multitude de soldats, que par les forces et vertuz de la Royne des Cieux et Dame du Monde. Et de faict cette cité dédiée premièrement par nos Ancestres à la Vierge Mère, par sa faveur accreue et en après par la finesse du Diable reduitte soubs la puissance des hereticques; ne devoit pas estre restituée en sa pristine intégrité, que par ung dévot observateur et défenseur d'icelle Vierge.
Comme ainsi doncqnes que je n'ignore pas la religieuse et devotieuse affection que V. A. porte à la Vierge Marie, et qu'elle ne mesprise rien de ce qui peut en quelque manière que ce soit avancer les louanges de la Mère de Dieu; je supplie icelle V. A. de recevoir benignement ce petit présent offert
par son treshumble et tresaffectionné serviteur
Christoffle Plantin.
Vertaling
Aan de verheven vorst Alexander Farnese, hertog van Parma en Piacenza, landvoogd van de katholieke koning in deze Nederlanden, enz.
Deze meditaties op het leven en daden van de allerheiligste maagd Maria werden het voorgaande jaar geschreven in het Latijn door de eerwaarde vader Franciscus Costerus, provinciaal van de Jezuïeten. Ze zijn door mij gedrukt met als doel dat het volk, aangegrepen en aangevuurd door liefde tot de Moeder Gods, haar de eerbiedwaardigheid betoont die past bij zulk een koningin.
Want zoals de vijanden van de katholieke godsdienst (onder het mom van het verdedigen en eer bewijzen aan Jezus Christus) niet alleen de eerbied en de eer proberen te vernietigen die gewoonlijk bestemd is voor de heiligen die in de hemel vertoeven, zo durven zij ook, wat nog erger is, in hun al te grote onbeschaamdheid hun godslasteringen te braken en te richten tegen de koningin zelf der hemelen. Het is dus met goede reden dat de katholieken en echte gelovigen (volgens het voorbeeld van hun voorvaderen) zich er des te ferventer op toeleggen om de Moeder van hun God te verdedigen en te bevrijden van de smaad en beledigingen die de ongelovigen haar toebrengen en dat ze des te heviger ervoor ijveren haar eer en naam te verspreiden en te vergroten als de ketters haar in razernij belasteren. Het is daarom ook dat deze katholieken, verdrukt door verschillende rampen, meer nood hebben aan haar hulp, en dat onze voorgangers haar des te vuriger hebben vereerd en aan ons, hun opvolgers, hebben geleerd haar te vereren. Om van andere streken en koninkrijken hier niet te spreken, lijkt het immers zeker dat onze vaders vanuit een zekere bijzondere devotie onze streken van de Franse Nederlanden aan God hebben gewijd onder de bescherming en verdediging van de gezegende Maagd Maria.
Dat blijkt uit zoveel kerken gewijd onder haar naam. De beroemdste, meest excellente en oudste ervan zijn de kerken van Kamerijk, Doornik, Arras, Terwaan, Tongeren en Luik. Het is ook duidelijk door verschillende beroemde en vermaarde plaatsen, door opmerkelijke mirakels en in het bijzonder door de bijzondere verering van de vroegere inwoners van de Nederlanden voor de Maagd Maria. Inderdaad heeft de Maagd dikwijls door zekere en regelmatige tekens getoond dat zij zorg voor ons draagt door die plaatsen te behoeden waar ze boven de andere vooral wordt vereerd (zoals Leuven, Halle, Chièvre en andere) van de dolle razernij van de beeldenstormers, waarbij ze in diezelfde plaatsen duidelijk door verschillende excellente mirakelen en bijzondere weldaden haar buitengewone goedheid en vergevingsgezindheid toonde. Want hoeveel keer heeft zij de vijanden die de steden Halle of Leuven aanvielen en de ladders al beklommen die tegen de wallen waren gezet, niet verjaagd? Hoeveel keer heeft zij in onze tijd door grote mirakels de gezondheid niet hersteld van degenen die in alle vroomheid bij haar beeld baden en haar hulp afsmeekten? Om niet tot in de bijzonderheden een oneindig aantal genezingen te citeren, is het voor alle inwoners van deze Nederlanden duidelijk hoe rond het jaar 1568 een jongeman uit het land van Boergondië, die verminkte en wegkwijnende benen had, terug zo gezond werd door te bidden in de kerk van de Heilige Maagd in Chièvres, dat hij sinds dat moment ginder nooit nog enig ongemak heeft gevoeld. Toen de doorluchtige hertog van Alva op de hoogte was gebracht van de faam van dat mirakel, liet hij een zeer zorgvuldig onderzoek instellen onder leiding van de aartsbisschop van Kamerijk over alle bijzonderheden van dit mirakel en de waarheid die bevestigd was door een openbare getuigenis. De jongeman zelf heeft in nagedachtenis van deze weldaad die hij had ontvangen, nooit van die plaats willen weggaan en vele jaren later heeft hij er gelukkig deze wereld verlaten.
Maar waarom zou ik nog meer dergelijke zaken van lang geleden moeten herhalen wanneer we ook dit jaar een beroemd voorbeeld hebben gezien? In Valenciennes leefde er een vrouw van de leeftijd van 60 jaar die over een periode van zestien jaar geleidelijk zo verlamd werd dat ze zich geenszins over de grond kon voortslepen tenzij door haar handen, haar armen en heel haar lichaam te gebruiken. Toen ze tijdens de laatste feesten van Pinksteren van het jaar 1588 in een wagen naar Chièvres werd gebracht, gebeurde het dat een tijdje nadat ze begonnen was te bidden voor een beeld van de Maagd Maria, ze zich op haar voeten oprichtte en genas van de één na de andere ziekte. Toen ze erna te voet naar haar huis in Valenciennes terugkeerde, vuurde ze door dit groot mirakel de hele stad aan om de Maagd Maria te prijzen. Men ging, niet door woorden maar door dit nieuw schouwspel van haar herkregen gezondheid, in grote plechtigheid de hymne zingen Te Deum laudamus, in de grote kerk van Onze-Lieve-Vrouw. Deze vrouw leeft nog en alle inwoners van de stad kunnen voldoende getuigen van haar vroegere ongelukken. Die wonderlijke zaken doet de heilige moeder van God zelfs in onze tijd (hoewel ze niet duldt dat eender welke andere periode verstoken blijft van haar barmhartigheid en wonderlijke goedheid) met als doel dat we niet zouden dwalen van het juiste geloof, dat we nooit de hoop verliezen om vergeving van de zonden te verkrijgen en dat we, in welke situatie we ook terechtkomen, onze toevlucht nemen door haar te aanroepen en te vereren.
Omdat ik dit boekje dus eerst in het Latijn heb gedrukt en daarna in het Nederlands, heeft het me nuttig geleken om de lofprijzingen en devoties voor de Maagd Moeder Gods te vergroten en versterken door het ook in het Frans te laten vertalen opdat het profijt ervan voor meer mensen in overvloed beschikbaar zou zijn.
Met de overweging dat de vroomheid en religieuze devotie van uwe hoogheid tegenover de Maagd Maria algemeen bekend is en verklaard door zoveel uitstekende overwinningen ben ik zo stoutmoedig geweest om u deze editie in het Frans aan te bieden.
Want zoals de oude Romeinse keizers met de hulp van de Heilige Maagd hun vijanden hebben verjaagd en onderworpen, zo heeft u met een soevereine glorie en lofprijzing tot nog toe getriomfeerd over uw vijanden. Toen Manuel en Johan Comnenes (volgens Niceta) in hun legerkamp het beeld van de Moeder van God hadden vereerd, hebben ze verschrikkelijke legers overwonnen. Karel, in daad en naam de Grote, was een bijzonder vereerder van de Moeder Maagd, van wie hij altijd een beeltenis meedroeg (die nog in Aken bewaard wordt) die om zijn hals hing om haar bij de hand te hebben wanneer hij zijn gebeden opzei. Hij onderwierp de Alemannen en meerdere andere volkeren aan het keizerrijk en bracht verschillende barbaarse volkeren tot het geloof in Jezus Christus. De oude Andronicus (zoals Gregoras verhaalt), die merkte dat hij onverwacht onderdrukt werd door zijn kleinzoon Andronicus, ontsnapte met het beeld van de Maagd Maria voor zich aan de tirannie die hij vreesde.
Aangezien uwe hoogheid niet minder devoot is voor de Moeder Maagd dan al deze mannen, spreekt en zal de wereld spreken over hoeveel uitstekende zaken u hebt gedaan en het nageslacht zal de grootsheid van de verheven feiten en dapperheden hiervan bewonderen. Om geen eindeloze opsomming te maken, zal het volstaan slechts één punt aan te raken. Wie is het die met zoveel wijsheid, met zoveel ijver, met zoveel kracht deze stad van ons, Antwerpen, heeft getemd, die versterkt was met zoveel verdedigingswerken en forten, zo voorzien van rijkdom, met zoveel overvloed aan waterlopen; als het niet de waarlijk grote Alexander was geweest, niet zozeer geholpen door een menigte soldaten als door de krachten en deugden van de Koningin der Hemelen en Vrouw des Werelds. Inderdaad was deze stad eerst door onze voorouders gewijd aan de Moeder Maagd, door haar gunst gegroeid en vervolgens door de sluwheid van de duivel in de macht gebracht van de ketters. Moest zij niet terug hersteld worden in haar vroegere integriteit door een devoot vereerder en verdediger van deze Maagd?
Zoals ik dus niet onwetend ben van de religieuze en devote toewijding die uwe hoogheid de Maagd Maria toedraagt en u niet neerkijkt op iets dat op een of ander manier de lofspraak van de Moeder Gods vooruitbrengt, smeek ik u dit kleine geschenk welwillend te ontvangen, u aangeboden door uw meest nederige en toegedane dienaar Christoffel Plantijn.
